Historia banku

Rys historyczny powstania – funkcjonowania i przekształcania się Banku Spółdzielczego w Radomiu w jego 100-letniej historii i tradycji na tle ruchu spółdzielczego w Polsce w latach 1911-2011.

Posiadane skromne zasoby materiałów archiwalnych opierają się w dużej części na przekazach ustnych byłych członków i pracowników banku, materiałach historycznych będących w posiadaniu Komisji Historycznej działającej przy Banku Gospodarki Żywnościowej w Warszawie, oraz materiałów archiwalnych własnych w tym postanowień i wyciągów wydawanych przez sądy zatwierdzających zmiany dokonujące się w banku po roku 1948.

Z materiałów archiwalnych potwierdzonych przez Komisję Historyczną wynika, że Bank Spółdzielczy w Radomiu został założony w 1911r.

Rok założenia wskazuje jednak, że wymieniona nazwa nie była jednak nazwą przyjętą przy zakładaniu banku. W tym czasie bowiem zakładane stowarzyszenia kredytowe nie mogły mieć słowa „bank”.

Najprawdopodobniej była to nazwa „Stowarzyszenie pożyczkowo-oszczędnościowe w Radomiu”.

W okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej Stowarzyszenie działało nieprzerwanie mimo zmieniających się warunków funkcjonowania tak w wymiarze ekonomicznym jak i prawnym. W 1920 roku ówczesny rząd wydał ustawę o spółdzielniach.

W/w ustawa normowała sprawy powoływania nowych spółdzielni jak również umożliwiała przekształcenie stowarzyszenia w spółdzielnię.

W zasobach archiwalnych banku brak jest materiałów dokumentujących działalność Towarzystwa Pożyczkowego w Radomiu w latach 1920-1947.

Nie mniej jednak Komisja Historyczna przy BGŻ w Warszawie poświadcza posiadanie niektórych danych organizacyjnych i bilansowych n/banku z lat 1936-1937.

Potwierdza również, że w okresie okupacji hitlerowskiej Towarzystwo Pożyczkowe w Radomiu kontynuowało swoją działalność pod nadzorem niemieckim.

W pisemnym przekazie /w postaci luźnych notatek/jednego z nieżyjących już pracowników banku hasłowo omówione jest funkcjonowanie „Komunalnej Kasy Oszczędności Powiatu Radomskiego” w latach 1923-1950. Informacji o przekształceniu Towarzystwa Pożyczkowego w Komunalną Kasę Oszczędnościową Powiatu Radomskiego nie potwierdza Komisja Historyczna przy BGŻ w Warszawie.

Nie mniej jednak Komisja Historyczna stoi na stanowisku, że Bank Spółdzielczy w Radomiu jest następcą prawnym Towarzystwa Pożyczkowego w Radomiu założonego w 1911r.  

W zasobach archiwalnych Banku pozostaje natomiast pełna dokumentacja historyczna przekształceń jakim podlegał dzisiejszy Bank Spółdzielczy w Radomiu od roku 1948.

W 1948 roku wydany został dekret o reformie bankowej. Na jego podstawie Minister Skarbu wydał trzy zarządzania: o planie sieci Gminnych Kas Spółdzielczych (GKS), o przekształceniu istniejących wówczas Spółdzielni Oszczędnościowo -Pożyczkowej (SOP) na GKS i likwidacji tych że spółdzielni nie mieszczących się w planie sieci.

W zarządzeniu pierwszym podano, że w Radomiu ma powstać GKS z terenem działania: miasto Radom i gminy: Kowala, Kozłów, Radom, Wielogóra i Zakrzew. W zarządzeniu drugim podano, że: GKS w Radomiu i Kasy Stefczyka w Kowali, Zakrzewie i Jastrzębi łączą się w jedną gminna Kasę Spółdzielczą w Radomiu. W trzecim zarządzeniu do likwidacji w Radomiu nie było rzekomo żadnej SOP choć Komisja Historyczna posiada dane, że w Radomiu istniała wówczas Kasa Pożyczkowa Przemysłowców założona w 1926r.

Odnośnie drugiego zarządzenia to zdaniem Komisji – nie ma wątpliwości, że podana w nim GKS w Radomiu to nic innego jak Bank Spółdzielczy w Radomiu, którego nazwę na GKS zmieniono 4 lutego 1949r, to znaczy jeszcze przed wydaniem zarządzenia przez Ministra Skarbu. Tego dnia Sędzia Rejestrowy Sądu Okręgowego w Radomiu wiceprezes Stanisław Kuczkiewicz w obecności kierownika sekretariatu Jana Skrzypczaka rozpoznawał sprawę rejestracji Gminnej Kasy Spółdzielczej z odpowiedzialnością ograniczoną w Radomiu przy ul. Młynarskiej 3 i postanowił wpisać GKS do rejestru handlowego.

Postanowienie to zawierało kilka rubryk w których przedstawiono cele spółdzielni, aktualny Zarząd, a także udział przy przystąpieniu do spółdzielni.

Celem GKS było podnoszenie dobrobytu swych członków przez dostarczanie im dogodnego kredytu i krzewienia oszczędności. Dla osiągnięcia tego celu Spółdzielnia:

1. udziela kredytów w formie dyskonta weksli pochodzących z obrotów handlowych, pożyczek wekslowych , lub skryptów oraz w rachunku bieżącym, zabezpieczonychhipotecznie, bądź przez poręczenie co najmniej dwóch majątkowo odpowiedzialnych osób,
2. redyskontuje weksle i zaciąga pożyczki,
3. przyjmuje wkłady pieniężne z prawem wydawania dowodów wkładowych imiennych, jednak bez prawa wydawania takich dowodów płatnych okazicielowi,
4. wydaje przekazy, czeki i akredytywy oraz dokonuje wypłat i wpłat w granicach Państwa.
5. kupuje i sprzedaje na rachunek własny oraz rachunek osób trzecich papiery procentowe, państwowe i samorządowe, listy zastawne, akcje central gospodarczych i przedsiębiorstw organizowanych przez spółdzielnie i związki lub centrale gospodarcze oraz akcje Banku Emisyjnego.
6. przyjmuje do depozytu papiery wartościowe i inne walory.

Zarząd stanowili: Wacław Sandecki, Józef Kosowski i Stefan Pałczyński, udział wynosił 500 zł, płatny jednorazowo przy przystąpieniu do spółdzielni.

24 lutego 1949r GKS w Radomiu zostaje przyjęty w poczet członków Banku Gospodarstwa Spółdzielczego.

W 1950r następuje przekształcenie Gminnej Kasy Spółdzielczej w Radomiu w „Gminną Kasę Spółdzielczą w Radomiu z odpowiedzialnością udziałami”. Zmienia się także przedmiot działalności Kasy, wysokość udziału teren działania i zarząd.

Na podstawie zarządzenia Ministra Skarbu z dnia 04 stycznia 1950r Gminna Kasa Spółdzielcza w Radomiu uległa przekształceniu w „GKS w Radomiu z odpowiedzialnością udziałami” poprzez przejęcie działalności dotychczasowych SOP prowadzonych pod nazwą:

• Kasa Stefczyka w Kowali
• Kasa Stefczyka w Zakrzewie
• Kasa Stefczyka w Jastrzębi

Od tej pory celem Kasy jest pomoc w podnoszeniu dobrobytu i kultury bezrolnych, małorolnych i średniorolnych chłopów zgodnie z planami rozwoju gospodarczego wsi oraz obrona ich przed lichwą i wyzyskiem kapitalistycznym na wsi przez:

1. gromadzenie środków pieniężnych w formie wkładów i oszczędności swych członków i innych osób,
2. ustalenie zapotrzebowania kredytów dla indywidualnych gospodarstw rolnych swego terenu na podstawie wytycznych przez siebie jak i uzyskanych ze źródeł państwowych środków pieniężnych zgodnie ze stwierdzonymi potrzebami oraz ustalonymi zasadami.

Udział wynosił 1000 zł i był płatny w ¼ części przy zadeklarowaniu członkostwa, reszta zaś w trzech kwartalnych ratach. W skład zarządu wchodzili: Aleksander Chrobotowicz, Jan Papis i Edward Deja.

W 1951r Gmina Kasa Spółdzielcza w Radomiu z odpowiedzialnością udziałami zmienia nazwę na „Gminną Kasę Spółdzielczą w Radomiu” a także zmienia siedzibę z ul. Młynarskiej 3 na ul. Kilińskiego 15/17.

Okres 1951-1960 przynosi wielokrotne roszady składu zarządu, siedziba GKS w Radomiu zostaje przeniesiona z ul. Kilińskiego 15/17 na ul. Żeromskiego 38. Kasa rozszerza swoją działalność na miejscowości tj. Cerekiew, Bielicha, Dąbrówka Nagórna, Lesiów, Młodocin oraz wiele innych w byłym powiecie radomskim.

18 maja 1960r Sąd Rejonowy w Radomiu wydaje postanowienie w którym rejestruje nowy skład zarządu:

1. Edward Deja – przewodniczący,
2. Józef Duliasz –z-ca przewodniczącego,
3. Teofil Wilman – członek zarządu.

Na podstawie postanowienia pełnomocnictwa nabywają Halina Boguszewska i Maria Taczanowska.

19 marca 1961r Walne Zgromadzenie Kasy Spółdzielczej w Radomiu przyjmuje statut Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowej i zaczyna występować pod nazwą „Bank Spółdzielczy w Radomiu”.

Postanowienie z dnia 21 kwietnia 1962r mówi o rozszerzeniu działań spółdzielni m.in. na Wojciechów, Janiszpol, Rajec Szlachecki, głównym celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego wsi przez prowadzenie działalności oszczędnościowo-pożyczkowej, świadczenie usług bankowych, krzewienie idei oszczędności i gospodarności, prowadzenie działalności społeczno-wychowawczej i kulturalno-oświatowej.

Każdy członek zobowiązany był wpłacić wpisowe 20 zł i zadeklarować jeden udział.

Wysokość jednego udziału wynosiła 250 zł. Udział mógł być wpłacony od razu w deklarowanej wysokości, bądź ratami nie później niż przed upływem dwóch lat od przyjęcia członka do spółdzielni.  

Lata 1963-1975 to okres burzliwych zmian w składzie zarządu, udzielanych pełnomocnictw oraz w statucie Banku Spółdzielczego w Radomiu.

W szczegółowych rozwiązaniach zmiany statutowe polegały na:

1. wprowadzeniu do statutu zapisu, że Bank Spółdzielczy jest spółdzielnią prowadzącą swoją działalność samorządnie i samodzielnie,
2. zlikwidowaniu obowiązku obecności przynajmniej połowy delegatów na następnym Zebraniu Przedstawicieli w przypadku kiedy nie odbędzie się ono w pierwszym terminie z powodu frekwencji,
3. wprowadzenie funkcji tzw. Z-cy Prezesa Zarządu oraz możliwości powiększenia składu osobowego Zarządu do 5 osób,
4. wprowadzeniu zapisu, że: Bank Spółdzielczy prowadzi swoją działalność w oparciu o rachunek ekonomiczny na zasadach rentowności,
5. inwestycje BS nie są limitowane oraz BS ma możliwość przeznaczenia na inwestycje również funduszu zasobowego.

15 października 1975r w oparciu o pełnomocnictwo Prezesa Banku Gospodarki Żywnościowej powołany został I Dyrektor Banku Spółdzielczego w Radomiu.

W 1977r bankowi powierzono:

• prowadzenie ewidencji produkcji rolniczej do celów emerytalnych,
• obsługę budżetów terenowych – Urzędy Gmin,
• sprzedaż gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi,

W czasach transformacji w Polsce Bank Spółdzielczy w Radomiu kilkakrotnie zmieniał skład zarządu, wysokość udziału a także przedmiot działalności, który polegał na prowadzeniu działalności gospodarczej kierującej się potrzebami członków oraz założeniami określonymi w centralnych i terytorialnych planach społeczno-gospodarczych.

Okres dynamicznego rozwoju banku zaczął się u schyłku lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku. Zmiany które dokonywały się w kraju od połowy 1989 roku spowodowały uporządkowanie stosunków kredytowych w systemie bankowym oraz wywołały wiele perturbacji z kredytobiorcami. Szczególnie bolesna dla wielu kredytobiorców – klientów banku była szokowa terapia stosunków kredytowych poprzez zaordynowanie w 1990r wysokich stóp procentowych kredytobiorcom – liczonych w stosunku miesięcznym – tzw. „reforma Balcerowicza”. Naturalną konsekwencją reformy stała się przeprowadzona w roku 1993 denominacja złotego sprowadzająca się do obcięcia tz. 4 zer.

Działanie to w sposób zasadniczy wzmocniło wartość złotego.

W 1993r Bank Spółdzielczy w Radomiu ponownie zmienia miejsce siedziby i przenosi się na ul. Czachowskiego 21A /jest to także aktualna siedziba banku.

Początek lat dziewięćdziesiątych XX wieku to okres dynamicznego rozwoju i zmian w sposobie pracy oraz metod pracy.

W 1996 roku Bank Spółdzielczy w Radomiu podjął trudne zadanie przeprowadzania sanacji Banku Spółdzielczego w Mogielnicy. Głównym powodem tej decyzji była chęć ratowania przed upadłością spółdzielni z tej samej struktury zrzeszającej oraz potrzeb ciągłego rozwoju banku i poszerzenia terenu działania banku.

W dniu 21 września 1996r w oparciu o zapisy Prawa spółdzielczego i & 19, 51 Statutu BS w Radomiu na Nadzwyczajnym Zebraniu Przedstawicieli Banku Spółdzielczego w Radomiu uchwalono przyłączenie Banku Spółdzielczego w Mogielnicy, który znajdował się w trudnej sytuacji ekonomiczno-finansowej na warunkach określonych decyzją Prezesa Zarządu Narodowego Banku Polskiego.

Za podstawę dalszej działalności banku od dnia przyłączenia przyjęto statut Banku Spółdzielczego w Radomiu. Datą przyłączenia Banku Spółdzielczego w Mogielnicy do Banku Spółdzielczego w Radomiu był dzień 30 września 1996 roku, a podstawą sprawozdanie finansowe sporządzone na dzień połączenia.

Historycznie ujmując trudne lata końca XX wieku i początku XXI wieku odcisnęły się piętnem na działalności Banku. Rodzący się pod koniec XX wieku na nowo – polski kapitalizm stał się przyczyną kłopotów banku z tzw. „złymi kredytami”.

Począwszy od 2004r Bank Spółdzielczy w Radomiu był przedmiotem sanacji prowadzonej działalności pod nadzorem Komisji Nadzoru Bankowego – organu nadzorczego NBP.

Program naprawczy banku realizowany był w latach 2004-2006. Zrealizowany pod nadzorem KNB program naprawczy uwolnił bank od restrykcji i ograniczeń wynikających z programu naprawy. Ostatnie lata 100 letniej historii to uporczywa walka o podwyższanie kapitałów banku oraz utrzymanie jego pozycji na rynku.

Ta walka trwa i nadal jej celem na najbliższe lata jest:

• dalsze zwiększanie kapitałów własnych banku,
• zachowanie samodzielności, samorządności i niezależności w najbliższych latach funkcjonowania banku,
• utrzymanie a w miarę możliwości rozszerzenie sieci placówek z równoczesnym powiększeniem rozmiarów działalności.

Dzień dzisiejszy zamyka umownie 100 letni okres działalności banku – choć koło historii toczy się nadal. Z nadzieją i wiarą wkraczamy w kolejne 100 lecie istnienia banku.

Niech 100 letnia historia istnienia i funkcjonowania banku będzie dobrą podstawą do budowania przyszłości zachowując tożsamość - Banku Spółdzielczego w Radomiu.